การใช้อำนาจของกษัตริย์ในปรัสเซีย (เยอรมัน) ภายใต้หลักนิติรัฐ
เรื่องเล่าว่ากษัตริย์องค์หนึ่งในปรัสเซีย ทรงดำรงคุณธรรม (ตามหลักทศพิธราชธรรมเของไทย) พระองค์สร้างพระราชวัง แต่พบว่ามีโรงนาของชาวนา ที่มีกังหัน บดบังทัศนียภาพพระราชวังของพระองค์ จึงให้ขุนนางของพระองค์ไปขอซื้อจากชาวนา ชาวนาปฏิเสธที่จะขาย ทำให้เกิดความไม่พอใจของกษัตริย์ เป็นอย่างมาก พระองค์จึงได้เสด็จไปพบชาวนา ได้ถามชาวนาว่า
"เพราะเหตุใดไม่ขายที่ให้กับพระองค์"
ชาวนาตอบไปว่า
"ที่นาเป็นของบรรพบุรุษที่สืบทอดกันมาเวลานาน อยากรักษาทรัพย์สินของบรรพบุรุษให้กับลูกหลาน"
กษัตริย์ ทรงถามต่อไปว่า
"พระองค์กษัตริย์เจ้าเหนือชีวิต สามารถยึดทรัพย์สินได้โดยตรง"
ชาวนาตอบไปว่า
"ถ้าพระองค์ทำเขานนั้น ข้าพเจ้าจะไปร้องต่อศาลของรัฐ”
สรุปกษัตริย์ก็ไม่ได้ดำเนินการยึดที่ดินของชาวนา ปล่อยให้พระราชวังอยู่กับโรงนาของชาวนา
หลักการเรื่องนี้ กล่าวถึงหลักนิติรัฐ คือ
1.หลักเบื้องต้นของการวางหลักนิติรัฐ การแบ่งแยกอำนาจ ที่ไม่อยู่อำนาจเดียวปกครองประชาชน โดยมีองค์กรตุลาการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน
2.หลักการจำกัดอำนาจรัฐ
ส่วนในการใช้อำนาจปกครอง บริหารราชการแผ่นดิน ปรัชญานี้ เป็นการวางตัวของข้าราชการ ที่ใช้อำนาจแทนกษัตริย์ ไม่ให้ใช้อำนาจที่กดขี่ข่มเหงชาวนา ไปยึดที่นาของชาวนาให้กับกษัตริย์ โดยอาศัยอำนาจของของกษัตริย์แต่ไม่ดำเนิน แต่ใช้วิธีการรายงานเพื่อให้กษัตริย์ตัดสินใจ ในฐานะผู้ปกครอง
ถ้าขุนนาง ใช้อำนาจยึดที่ดินของชาวนา โดยอ้างอำนาจกษัตริย์ก็ทำได้ โดยเอาอำนาจกษัตริย์ กดขี่ข่มเหงประชาชนก็ได้ แต่ขุนนางไม่ทำ
(ข้อมูล ใน “ประชาธิปไตยกับชนชั้นกลาง” เขียนโดย ปรีดี เกษมทรัพย์ สมยศ เชื้อไทย บรรณาธิการ กรงุเทพฯ: มติชน ,พิมพ์ครั้ง 3,2541)
Search